Truflą potocznie zwie się grzyby należące do gromady Ascomycota, klasy Pezizomycetes, rzędu Pezizales i rodziny Tuberacea. Tworzą owocniki podziemne o kształcie nieregularnie kulistym, zbitej konsystencji i powierzchni gładkiej lub pokrytej różnego rodzaju brodawkami. Dojrzałe owocniki są barwy brunatno-czarnej bądź szaro-czarnej. Wyjątkiem jest trufla biała, która ma barwę białawo żółtawą , jasnobeżową lub ochrowo żółtawą. Najczęściej spotykane są we Włoszech, Francji, Hiszpanii, Portugalii, południowych Niemczech i Turcji. Poza Europą największe stanowiska trufli zanotowano w Kaliforni i północnej Afryce. Dania i Gotlandia pozostają jak dotąd najdalej wysuniętymi na północ stanowiskami występowania tego gatunku. Trufle cenione są za nadawanie potrawom wyjątkowego smaku i aromatu. Nawet mały ich dodatek czyni każdą potrawę wykwintną. Najbardziej popularne są w kuchni śródziemnomorskiej gdzie pozyskuje i wykorzystuje się je od dawna. Ceniono je już w starożytności uważając truflę za afrodyzjak. W Polsce największą popularność przeżywały w XIX wieku gdy modna była kuchnia francuska. Dziś trufla jest już nieco zapomnianym rarytasem kojarzącym się z niedostępnym luksusem. Mało osób nawet wie, że trufla występuje na terenie naszego kraju.

Trufla w Polsce

Pierwszym polskim źródłem pisanym gdzie wspomniano o truflach jest „Dykcjonarz roślinny" Kluka z 1797 roku. W tamtych czasach trufla otoczona była nimbem tajemniczości.  Pisze on, że występuje „najobficiej po deszczu i grzmotach" oraz że „zbyteczne jej zażywanie było śmierci przyczyną". Dopiero z chwilą pojawienia się mody na kuchnię francuską zwiększony popyt na trufle sprawił, że zaczęto jej poszukiwać w naszym kraju. „ Gazeta Rolnicza" w 1865 podawała, że „ Często mieliśmy sposobność widzieć nasze krajowe trufle przywiezione np. z Pułtuskiego, sprzedawane przez kupców warszawskich jako świeżo nadesłane z Francji. Nic to nie szkodzi taka zmiana narodowości truflowej gdyż nasze są tak dobre, jak i każe inne francuskie. Tylko wielu jest takich , co kupuje trufle dlatego tylko,  że są francuskie, a nigdy nie chcieliby kupować tej szlachetnej przyprawy, żeby wiedzieli, że jest to produkt krajowy". Spausta (1897) pisał, że trufle na rynek warszawski dowożono z lasów powiatu łomżyńskiego, z puszczy Ladzkiej, z ziemi Pułtuskiej, z wielu okolic leśnych nad Bugiem i Narwią, a najsmaczniejsze miały być trufle z okolic Nowogradu nad Narwią. Ten sam autor jednak przyznaje, że na ogół trufla była w Polsce grzybem mało znanym np. w Tuszynie koło Piotrkowa pomimo występowania w dużych ilościach nie była wcale znana wśród miejscowej ludności  i nawet nie miała swojej nazwy w gwarze. Zbieranie trufli nie jest rzeczą łatwą i podobnie jak w innych krajach w Polsce do zbierania używano wytresowanych świń i psów. Błoński (1905) opisał swoją relację uczestnictwa w takim zbiorze w parku Rokola we wsi Otwock Wielki pod Warszawą. Na pewnych terenach np. na Kępie Soleckiej niedaleko Puław (Błoński 1888) wprowadzano nawet roczny podatek od zbiorów co świadczy o popularności i dużym dochodzie z poszukiwań. W Pieninach, w sierpniu 1952 roku W. Walczenko (Kierownik Pienińskiego Parku Narodowego) znalazł okazy trufli rosnące w lesie mieszanym z przewagą olszy szarej i znaczną domieszką drzew iglastych. Swoje badania nad polskimi truflami prowadziła B. Lubelska. Jej pracę wieńczyło dzieło „O występowaniu trufli (Tuber Mich. i Choiromyces Vitt.) w Polsce", wydane w 1953 roku. Badania nie były jednak kontynuowane.  Dopiero w ostatnich latach w placówce IBLu w Sękocinie oraz na Uniwersytecie Łódzkim podjęto się zbadania występowania trufli w Polsce. W 2007 roku w trakcie poszukiwań w okolicach Jury Krakowsko- Częstochowskiej na 13 stanowiskach znaleziono owocniki trufli letniej. Dzięki pomocy Instytutu Środowiska i Leśnictwa w Turynie sprowadzono specjalnie wytresowanego psa i ponownie wydobyto 1,5 kg owocników. Znalezione owocniki posłużyły do zaszczepienia 300 sadzonek dębu szypułkowego i 150 sadzonek leszczyny. Przez pół roku sadzonki rosły w szklarni, a następnie jesienią 2008 roku zostały wysadzone do gruntu w lasach Lubelszczyzny.

Trufle można uprawiać

Na początku XIX wieku we Francji Józef Talon zapoczątkował uprawę trufli przesadzając sadzonki dębu z miejsc, gdzie występowały trufle na nowe stanowiska. Technika Talona była stosowana przez następne 150 lat. W 1903 roku po raz pierwszy udało się  uzyskać grzybnię T. melanosporum w czystej kulturze, ale dopiero w latach siedemdziesiątych rozpoczęto wysadzanie inokulowanych truflą sadzonek. Pierwsze owocniki trufli spod doświadczalnych drzew zebrano w 1977 roku. W Polsce dr hab. Dorota Hilszczańska z Zakladu Ekologii Lasu IBL we współpracy z Instytutem Środowiska i Leśnictwa w Turynie prowadzi projekt, którego ideą jest zbadanie możliwości zakładania w Polsce upraw z truflą letnią. Uprawy truflowe nazywane „ogrodami truflowymi" są popularne w całej Europie Południowej, ale można je znaleźć także na innych kontynentach. Na Gotlandii w latach 1999-2003 założono 25 ogrodów truflowych w latach 1999−2003 liczących ogółem 2500 drzew. Mimo różnic klimatycznych między Gotlandią a Francją parametry glebowe są podobne co dało nadzieję na możliwości uprawy. Próby dały zaskakująco dobre efekty i dziś w Gotlandii dostępne są na rynku trufle krajowe. Przykład Gotlandii oraz duża liczba gleb odpowiadających wymaganiom trufli pozwala przypuszczać, że uprawa trufli w Polsce może również dawać bardzo dobre efekty. Okolice Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Górny Śląsk oraz Wyżyna Lubelska mogą w niedalekiej przyszłości stać się polskim zagłębiem truflowym i być może już niedługo krajowa trufla zagości na polskich stołach.  Więcej o badaniach Pani dr hab. Dorota Hilszczańskiej oraz kulinarnym wykorzystaniu trufli można przeczytać w broszurze „Polskie Trufle, skarb odzyskany"(kliknij tutaj żeby pobrać broszurę).